Các Thể Loại & Định Dạng Bài Đọc Hiểu Tiếng Việt
Việc nhận diện đúng thể loại và định dạng bài đọc hiểu giúp học sinh lựa chọn cách tiếp cận phù hợp, trả lời đúng yêu cầu của đề thi tuyển sinh lớp 6 trường THCS chuyên.
1. Các Thể Loại Văn Bản Thường Gặp
a. Văn bản truyện (chuyện kể, truyện ngắn, truyện ngụ ngôn)
- Đặc điểm: Có nhân vật, sự việc, tình tiết diễn biến theo trình tự; thường có ý nghĩa giáo dục hoặc bài học rút ra.
- Ví dụ đề bài:
Đọc truyện ngắn sau và trả lời câu hỏi về nội dung, nhân vật, ý nghĩa câu chuyện.
b. Văn bản miêu tả
- Đặc điểm: Miêu tả con người, sự vật, cảnh vật, hiện tượng tự nhiên.
- Ví dụ đề bài:
Đoạn văn miêu tả mùa hè/khung cảnh làng quê, hỏi về hình ảnh nổi bật, biện pháp tu từ.
c. Văn bản nghị luận/ý kiến
- Đặc điểm: Đưa ra ý kiến, luận điểm về một vấn đề đời sống, xã hội, môi trường, giáo dục.
- Ví dụ đề bài:
Đọc đoạn văn bàn về bảo vệ môi trường và trả lời câu hỏi về lý do, giải pháp, hoặc viết ý kiến cá nhân.
d. Văn bản thơ
- Đặc điểm: Ngắn gọn, sử dụng hình ảnh, nhịp điệu, cảm xúc; có thể yêu cầu phân tích hình ảnh, cảm xúc, tìm biện pháp tu từ.
- Ví dụ đề bài:
Đọc bài thơ và xác định cảm xúc chủ đạo, tìm hình ảnh ẩn dụ, so sánh trong thơ.
e. Văn bản thông tin/thực tế
- Đặc điểm: Đưa thông tin về sự kiện, kiến thức khoa học, địa lý, lịch sử, xã hội, hướng dẫn đời sống.
- Ví dụ đề bài:
Đọc đoạn văn về biến đổi khí hậu, an toàn giao thông, danh nhân lịch sử, trả lời câu hỏi chi tiết hoặc nhận định.
2. Các Định Dạng Bài Đọc Hiểu Thường Gặp
a. Trả lời câu hỏi thông tin (câu hỏi chi tiết)
- Tìm thông tin cụ thể: nhân vật, sự kiện, thời gian, địa điểm, lý do, kết quả.
- Mẹo: Đọc kỹ câu hỏi, tìm từ khóa, khoanh vùng thông tin trong văn bản.
b. Xác định ý chính/toàn văn
- Nêu chủ đề, ý nghĩa chính của đoạn, bài.
- Mẹo: Tóm tắt văn bản, đọc câu đầu/cuối đoạn văn để đoán ý chính.
c. Phân tích ngôn ngữ, biện pháp tu từ
- Tìm câu ghép, thành phần câu, từ loại, biện pháp tu từ (so sánh, ẩn dụ...).
- Mẹo: Đọc lại kỹ câu hỏi, xác định vị trí câu trong văn bản, dùng gạch chân.
d. Viết lại/thể hiện ý kiến cá nhân
- Viết đoạn văn cảm nhận, nêu ý kiến, rút ra bài học từ văn bản.
- Mẹo: Dùng kinh nghiệm, cảm xúc của mình, trả lời chân thật, rõ ràng, đúng chủ đề.
e. Đặt tiêu đề, tìm từ khóa
- Đặt tiêu đề phù hợp cho văn bản, xác định từ khóa quan trọng.
- Mẹo: Chọn ý bao quát nội dung nhất, tránh chi tiết vụn vặt.
3. Một Số Dạng Đề Bài Mẫu
Dạng 1: Đọc đoạn văn sau và trả lời câu hỏi:
"Bố em là người luôn quan tâm, chăm sóc gia đình..."
- Đoạn văn trên thuộc thể loại nào?
- Hình ảnh nào trong đoạn thể hiện tình cảm của bố dành cho gia đình?
Dạng 2: Đọc bài thơ và thực hiện yêu cầu:
- Bài thơ sử dụng những hình ảnh thiên nhiên nào?
- Nêu cảm xúc của em sau khi đọc bài thơ.
Dạng 3: Đọc đoạn thông tin sau về hiện tượng thiên nhiên...
- Nêu tác hại của hiện tượng này.
- Theo em, cần làm gì để bảo vệ môi trường?
4. Hướng Dẫn Khi Làm Bài Đọc Hiểu
- Đọc kỹ văn bản 1–2 lần trước khi trả lời.
- Đọc kỹ yêu cầu từng câu hỏi, gạch chân từ khóa quan trọng.
- Khi trả lời, viết ngắn gọn, đủ ý, không lan man.
- Nếu phải viết đoạn văn, nên mở đầu bằng câu chủ đề, sau đó nêu ý giải thích, ví dụ, cảm xúc.
- Soát lại bài để kiểm tra lỗi chính tả, ngữ pháp, đảm bảo sạch đẹp, rõ ràng.